1.1. თანხის დაკისრების ზოგადი პროცედურასარჩელის წარდგენის პროცედურა:საერთო სასამართლო პროცესის არჩევისას კრედიტორი სარჩელს წარადგენს საქართველოს სასამართლოს, ხელშეკრულების შესრულების ადგილის ან მოპასუხის ადგილსამყოფელის მიხედვით. რაიონული და საქალაქო სასამართლოები, როგორიცაა თბილისის, ბათუმის, ქუთაისის, თელავის და სხვა, არის პირველი ინსტანციის სასამართლოები, რომლებიც განიხილავენ სარჩელებს თანხის დაკისრების მოთხოვნით. სარჩელი ივსება დადგენილი ფორმის მიხედვით, ყოველთვის ქართულ ენაზე და შეიძლება წარედგინოს როგორც ელექტრონულად, სასამართლო სისტემის ოფიციალური პორტალის მეშვეობით, ასევე ბეჭდური სახით. საქმის რეგისტრაციის შემდეგ მხარეები იღებენ ლოგინსა და პაროლს ელექტრონულ კაბინეტზე წვდომისთვის, სადაც შესაძლებელია საქმის მასალებისა და განხილვის მიმდინარე სტატუსის მონიტორინგი.
სარჩელს თან ერთვის ყველა მტკიცებულება, რომელიც ადასტურებს ვალის არსებობას. სარჩელს ხელს აწერს თავად მოსარჩელე ან მისი უფლებამოსილი წარმომადგენელი, რომელიც მოქმედებს მინდობილობის საფუძველზე. მიუხედავად იმისა, რომ ადვოკატის მონაწილეობა სავალდებულო არ არის, რთულ საქმეებში პროფესიონალური მხარდაჭერა მნიშვნელოვნად ზრდის წარმატების შანსებს. საქმის განხილვის ხანგრძლივობა პირველ ინსტანციაში დამოკიდებულია საქმის სირთულესა და სასამართლოს დატვირთულობაზე და საშუალოდ 7 თვეს შეადგენს. მოსამართლეს აქვს უფლება გადადოს საქმის განხილვა ან გამოაცხადოს შესვენება. სასამართლოს შეუძლია გამოიტანოს დაუსწრებელი გადაწყვეტილება იმ შემთხვევაში, თუ მოპასუხე არ გამოცხადდა სასამართლო სხდომაზე, მაგრამ იგი სათანადოდ იყო ინფორმირებული. აღნიშნული გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს. სასამართლო გადაწყვეტილება შეიძლება გამოცხადდეს საქმის განხილვის დასრულებიდან ერთი თვის ვადაში.
სარჩელის შეტანისას მოსარჩელე ვალდებულია გადაიხადოს სახელმწიფო ბაჟი. თანხის დაკისრების საქმეებში საქართველოში სახელმწიფო ბაჟის ოდენობა შეადგენს სარჩელის ფასის 3%-ს, მაგრამ არაუმეტეს 3000 ლარისა ფიზიკური პირებისთვის და 5000 ლარისა იურიდიულ პირებისთვის.
სააპელაციო და საკასაციო სასამართლო:პირველი ინსტანციის სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ მხარეს, რომელიც არ ეთანხმება მას, უფლება აქვს 14 დღის ვადაში გაასაჩივროს აღნიშნული გადაწყვეტილება. როგორც წესი, საქართველოს სააპელაციო სასამართლოები საჩივრებს განიხილავენ სამი მოსამართლისგან შემდგარ კოლეგიით, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც საქმე განიხილება ერთი მოსამართლის მიერ. საჩივრის შეტანისთვის დადგენილია სახელმწიფო ბაჟი სარჩელის ფასის 4%-ის ოდენობით, მაგრამ არაუმეტეს 5000 ლარისა ფიზიკური პირებისათვის და 7000 ლარისა იურიდიული პირებისთვის.
თუ მხარე არ ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას, მას უფლება აქვს საკასაციო საჩივარით მიმართოს საქართველოს უზენაეს სასამართლოს. სააპელაციო სასამართლოს დასაბუთებული გადაწყვეტილების/განჩინების მიღების დღიდან 21 კალენდარული დღის განმავლობაში მხარეს შეუძლია შეიტანოს საკასაციო საჩივარი. საკასაციო საჩივარს განიხილავს მოსამართლეთა კომისია და განხილვა 6 თვემდე გრძელდება. საკასაციო საჩივრის შესახებ გადაწყვეტილება საბოლოოა და შემდგომ გასაჩივრებას არ ექვემდებარება.
იძულებითი აღსრულება:სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის შემდეგ (იმ შემთხვევაში თუ არცერთმა მხარემ ის არ გასააჩივრა) კრედიტორი იღებს სააღსრულებო ფურცელს, რომელიც იგზავნება საქართველოს აღსრულების ეროვნულ ბიუროში იძულებითი აღსრულების დასაწყებად. სააღსრულებო წარმოების დაწყებისთვის მოსარჩლემ უნდა გადაიხადოს სახელმწიფო ბაჟი ვალის თანხის 2%-ის ოდენობით, რომელიც შემდგომში უბრუნდება კრედიტორს გადაწყვეტილების სრულად აღსრულების შემდეგ. სააღსრულებო წარმოება მოქმედებს 10 წლის განმავლობაში. თანხის დაკისრება ხორციელდება მხოლოდ ლარში, ამიტომ უცხოელი კრედიტორებისთვის აუცილებელია ანგარიშის გახსნა ადგილობრივ ბანკში ან წარმომადგენლის დანიშვნა.
უზრუნველყოფის ღონისძიებები:თანხის წარმატებით დაკისრება საქართველოში დიდწილად დამოკიდებულია უზრუნველყოფის ღონისძიებების დროულ მიღებაზე. სასამართლოს შეუძლია დააკმაყოფილოს სარჩელი უზღუნველყოფის შუამდგომლობას, რაც მიზნად ისახავს მოვალის ქონების შენარჩუნებას საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე. აღნიშნული ღონისძიებები მოიცავს ლიკვიდურ აქტივებზე ყადაღის დადებას, აქტივების გასხვისების აკრძალვას და ქონებრივი ოპერაციებისშესრულების დროებით შეზღუდვას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის საქართველოში თანხის წარმატებით დაკისრების ალბათობას.
სტატისტიკა და მახასიათებლები:• საქმის განხილვის საშუალო ხანგრძლივობა: პირველი ინსტანციის სასამართლო – 5–6 თვე, სააპელაციო წარმოება – დაახლოებით 6 თვე, საერთო ვადა – 1–დან 1,5 წლამდე.
• საქართველოში თანხის წარმატებით დაკისრების ალბათობა პირდაპირ დამოკიდებულია უზრუნვეყოფის ღონისძიების დროულ მიღებაზე და მოწოდებული მტკიცებულებების სისრულეზე.
1.2. გამარტივებული წარმოება (არასადავო პროცესი აღმასრულებელთან)პროცედურის არსი:თანხის დაკისრების მიზნით გამარტივებული წარმოება საქართველოში გამოიყენება სრულყოფილი სასამართლო პროცესის გარეშე, როდესაც მოვალე არ დავობს ვალის არსებობას.
პროცედურის ეტაპები:- განაცხადის წარდგენა: კრედიტორი მიმართავს აღსრულების ეროვნულ ბიუროს, წარადგენს განცხადებას და ვალის დამადასტურებელ დოკუმენტებს. დოკუმენტები უნდა იყოს წარმოდგენილი დადგენილი ფორმის მიხედვით, ქართულ ენაზე, როგორც ელექტრონულად, ასევე ბეჭდური სახით.
- მოვალის შეტყობინება: ბიუროს თანამშრომელი უგზავნის მოვალეს ცნობას, რომელშიც განმარტავს ვალდებულებების შეუსრულებლობით გამოწვეულ უარყოფით შედეგებს.
- მოვალის პასუხი (10 დღის ვადაში): მოვალეს შეუძლია გადაიხადოს დავალიანება მთლიანად ან ნაწილობრივ, შეიტანოს წერილობითი პროტესტი, აღიაროს მოთხოვნა ან შესთავაზოს ანგარიშსწორების პირობები.
- გადაწყვეტილების მიღება: თუ მოვალე არ წარადგენს წერილობით პროტესტს ან აღიარებს დავალიანებას, აღსრულების სიურო იღებს გადაწყვეტილებას კრედიტორის მოთხოვნების დაკმაყოფილების შესახებ და იწყებს იძულებით აღსრულებას.
- მოვალეს პროტესტის შეტანის შემთხვევაში: თუ მოვალე პროტესტს გამოთქვამს, კრედიტორს მოუწევს საქმის სასამართლოში გაგრძელება. ამ შემთხვევაში კრედიტორის მიერ საქმის გამარტივებული წესით განხილვისას გაწეული ხარჯები შეიძლება ანაზღაურდეს საქმის სასამართლოში განხილვის დროს.
საფასური:განცხადების განხილვის საფასური შეადგენს 200 ლარს, ხოლო უზრუნველყოფის შესახებ შუამდგომლობის განხილვის - 100 ლარს.
უპირატესობები:• გადაწყვეტილების მიღება შესაძლებელია რამდენიმე კვირაში, რაც დააჩქარებს საქართველოს თანხის დაკისრების პროცესს.
• მოვალის მხრიდან პროტესტის არარსებობის შემთხვევაში სასამართლო დავის ხარჯების შემცირება.