საქართველოს ორმაგი მოქალაქეობის სამართლებრივი საფუძვლები და შესაძლებლობები

საქართველოში ორმაგი მოქალაქეობა დასაშვებია კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში. მაგალითად, თუ პირი საქართველოს მოქალაქეობას მიიღებს საგამონაკლისო წესით, ან აღიდგენს შეწყვეტილ მოქალაქეობას აღდგენის დროებითი უფლების საფუძველზე.

საქართველოს სახელმწიფო უფლებამოსილია შეუწყვიტოს პირს საქართველოს მოქალაქეობა, თუ გამოვლინდება რომ სახელმწიფოს თანხმობის გარეშე მოპოვებული აქვს სხვა ქვეყნის მოქალაქეობა. რათა ეს თავიდან იქნას აცილებული, პირმა უნდა მიმართოს სახელწმიფოს სხვა ქვეყნის მოქალაქეობის მოპოვებისთვის თანხმობის მისაღებად. ამ შემთხვევაში საქართველო დაუშვებს პირის ორმაგ მოქალაქეობას.

"საქართველოს მოქალაქეობის შესახებ" კანონი ითვალისწინებს უცხოელთათვის საქართველოს მოქალაქეობის მოპოვების სხვადასხვა საფუძველსა და პროცედურას.

საქართველოს მოქალაქეობის მოპოვება შესაძლებელია საგამონაკლისო წესით. ამ წესით მოქალაქეობის მოპოვებისათვის უცხოელმა უნდა მიმართოს საქართველოს პრეზიდენტს და მოითხოვოს მოქალაქეობის მინიჭება ერთ-ერთი შემდეგი საფუძვლით:

ა) საქართველო საკუთარ სამშობლოდ მიაჩნია და ის ან მისი წინაპარი არის საქართველოს ტერიტორიიდან სხვადასხვა დროს რთული პოლიტიკური ან ეკონომიკური მდგომარეობის გამო ემიგრაციაში წასული პირი;

ბ) არის საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიიდან იძულებით გადაადგილებული პირი ან ასეთი პირის შთამომავალი

ამ ორი საფუძვლით მიმართვისას საჭიროა ტესტირების ჩაბარება ქართული ენის, ისტორიისა და სამართლის საფუძვლების ცოდნაში. აგრეთვე, მოქალაქეობის საკითხთა კომისიასთან გასაუბრება, რათა კომისიამ დაადგინოს პირის საქართველოსთან სარწმუნო კავშირი და განსაზღვროს, არსებობს თუ არა სახელმწიფოს ინტერესი ამ პირისათვის მოქალაქეობის მისანიჭებლად.

აგრეთვე, შესაძლებელია საქართველოს მოქალაქეობის სხვა საფუძვლებით მოპოვება:

• ჩვეულებრივი წესით, თუ უცხოელი საქართველოში ლეგალურად ცხოვრობს არანაკლებ 10 წლის განმავლობაში;
• გამარტივებული წესით, თუ პირი დაქორწინებული არის საქართველოს მოქალაქეზე და არანაკლებ 5 წლის განმავლობაში ლეგალურად ცხოვრობს საქართველოში;
• სპეციალური წესით, თუ პირი საქართველოს ტერიტორიაზე არის დაბადებული, არ არის სხვა ქვეყნის მოქალაქე და საქართველოს მოქალაქეობა არ დაუდგინდა;
• არასრულწლოვანისათვის მოქალაქეობის მინიჭება, თუ არასრულწლოვანს საქართველოს მოქალაქეობა დაბადებით არ მოუპოვებია და მისმა ერთ-ერთმა მშობელმა საქართველოს მოქალაქეობა მიიღო.

ყველა ამ საფუძვლით მოქალაქეობის მისაღებად, გარდა საგამონაკლისო წესისა, რომელიც ითვალისწინებს ორმაგ მოქალაქეობას, პირმა უნდა გაიაროს ტესტირება ქართული ენის, ისტორიისა და სამართლის საფუძვლებში და უარი თქვას სხვა ქვეყნის მოქალაქეობაზე.

საქართველოს მოქალაქეობის დაკარგვის საფუძვლები გათვალისწინებული არის კანონით. პირი დაკარგავს საქართველოს მოქალაქეობას, თუ:

ა) საქართველოს კომპეტენტური ორგანოების ნებართვის გარეშე შევა სხვა ქვეყნის სამხედრო სამსახურში ან პოლიციის ან უშიშროების სამსახურში;

ბ) საქართველოს მოქალაქეობას ყალბი დოკუმენტების წარდგენით მოიპოვებს;

გ) მოიპოვებს სხვა ქვეყნის მოქალაქეობას

"ა" პუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი არ ვრცელდება იმ პირებზე, რომლებმაც საქართველოს მოქალაქეობა საგამონაკლისო წესით მოიპოვეს. აგრეთვე "გ" პუნქტი არ ვრცელდება იმ პირებზე, რომლებმაც სხვა ქვეყნის მოქალაქეობის მოპოვებამდე ამისთვის მიიღეს საქართველოსგან თანხმობა.

თუ პირი დაკარგავს საქართველოს მოქალაქეობას, მას შეუძლია დაკარგული მოქალაქეობის აღდგენა იმ შემთხვევაში, თუ მას მოქალაქეობა შეუწყდა არამართლზომიერად (მოხდა შეცდომა), მან მოქალაქეობა დაკარგა სანამ იყო არასრულწლოვანი, მშობლების არჩევანის შედეგად (მაგალითად მშობლის ნებით არასრულწლოვანმა მიიღო სხვა ქვეყნის მოქალაქეობა, რის შედეგადაც დაკარგა საქართველოს მოქალაქეობა), ან თვითონ თქვა უარი საქართველოს მოქალაქეობაზე.

აგრეთვე, 2026 წლის 31 დეკემბრამდე მოქმედებს დროებითი ნორმა, რომელიც ანიჭებს უფლებას აღიდგინონ საქართველოს მოქალაქეობა იმ პირებს, რომლებმაც საქართველოს მოქალაქეობა დაკარგეს სხვა ქვეყნის მოქალაქეობის მოპოვების გამო.

საქართველოს მოქალაქეობის აღსადგენად აუცილებელია პირმა გაიაროს ტესტირება ქართული ენის ცოდნაში და განცხადებით მიმართოს პრეზიდენტს.

ასეთ მდგომარეობაში მრავალ საქართველოს მოქალაქე აღმოჩნდა. 90-იანი წლების კრიზისის ფონზე მრავალმა საქართველოს მოქალაქემ დატოვა საქართველო და სამუშაოს და უკეთესი ცხოვრების ძიების მიზნით სხვა ქვეყნებს შეაფარა თავი. დროთა განმავლობაში ამ პირებმა მოიპოვეს სხვა ქვეყნის მოქალაქეობა, რა დროსაც მათთვის უცნობი იყო, რომ მათ ევალებათ ამისათვის საქართველოს მხრიდან წინასწარი თანხმობის მოპოვება.

თუ საქართველომ ამ ფაქტის შესახებ 2018 წლამდე შეიტყო და შეუწყვიტა პირს საქართველოს მოქალაქეობა, პირი უფლებამოსილია აღიდგინოს საქართველოს მოქალაქეობა ქართულ ენაში ტესტირების გავლისა და პრეზიდენტის სახელზე მიმართვის გზით.

რაც შეეხება მათ, ვისაც საქართველოს მოქალაქეობა ჯერ კიდევ არ დაუკარგავს, მათ აქვთ უფლება, რომ 2026 წლის 31 დეკემბრამდე მიმართონ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს და მოითხოვონ მათთვის მოქალაქეობის შენარჩუნება (ანუ, მომავალში საქართველოს მოქალაქეობის არ შეწყვეტა).

სააგენტო მიიღებს პირის განცხადებას, რის შემდეგაც, გარკვეულ ვადაში პირს გასაუბრებისთვის დაიბარებს მოქალაქეობის საკითხთა კომისია. კომისია იკვლევს სარწმუნოა თუ არა პირის საქართველოსთან კავშირი და ადგენს მოქალაქეობის შენარჩუნების მიზანშეწონილობას.

თუ კომისიის გადაწყვეტილების შედეგად პირს უარი ეთქვა მოქალაქეობის შენარჩუნებაზე, შეწყვეტის შემდეგ მას აქვს უფლება მიმართოს საქართველოს მოქალაქეობის აღდგენის პროცედურას.