რამდენად შესაძლებელია ინტერპოლის მიერ საერთაშორისო ძებნის თავიდან არიდება

ინტერპოლის მთავარი დანიშნულებაა — კრიმინალური დანაშაულის ჩადენასთან დაკავშირებული ინფორმაციის შეგროვება, საერთაშორისო ძებნის კოორდინაცია და ნაციონალური სამართალდამცავი ორგანოების ძალთა გაერთიანება დანაშაულთან წინააღმდეგ ბრძოლაში. ამჟამად ინტერპოლი აერთიანებს 195 სახელმწიფოს, მათ შორის ევროკავშირის ქვეყნებს, აშშ-ს, უკრაინას, ბელარუსს და - 1993 წლიდან - საქართველოს. რუსეთი 1990 წლიდან დღემდე ინარჩუნებს წევრობას.

თუ რომელიმე წევრ სახელმწიფოში პირის მიერ გამოტანილია გამამტყუნებელი (მათ შორის დაუსწრებელი) განაჩენი და ამავე დროს მის მიმართ ამ სახელმწიფოს მიერ გამოცხადებულია საერთაშორისო ძებნა, ადრე თუ გვიან მისი ძებნა დაიწყება ინტერპოლის მიერაც. ძებნის პროცედურა გრძელი და რთულია, როგორც ლოკალურ, ისევე საერთაშორისო დონეზეც.

წევრი სახელმწიფოს საგამოძიებო ორგანოები აგზავნიან  ორდერს პირის საერთაშორისო ძებნასთან დაკავშირებით მონაცემების ინტერპოლის ინფორმაციულ სისტემაში რეგისტრაციის შესახებ.  იმ შემთხვევაში, თუ ინტერპოლის სეკრეტარიატი აცხადებს თანხმობას მონაცემების დამუშავებაზე, მონაცემები შეიტანება ინტერპოლის სიებში საერთაშორისო ძებნის შესახებ შეტყობინების მიზნით. ამ შეტყობინებას ეწოდება “Red Note”.

ხშირად სამართალდამცავი ორგანოები იყენებენ მსგავს შეტყობინებას იმისათვის რომ განახორციელონ პოლიტიკური, რელიგიური ან სხვა სახის ზეწოლა პირზე. გარდა ინტერპოლის მიერ საერთაშორისო ძებნისა, დასაშვებია აგრეთვე წევრ სახელმწიფოებში დაპატიმრების და ექსტრადიციის შესახებ პირდაპირი მოთხოვნის გაგზავნა. ასეთ მოთხოვნას უწოდებენ „Diffusion”. ასეთი მოთხოვნა, შესაძლოა უფრო „სახიფათოც: კი იყოს, ვინაიდან არ საჭიროებენ სეკრეტარიატის თანხმობას და უფრო ხელმისაწვდომს ხდის პირის არამართლზომიერ დევნას.

ინტერპოლის აქტიურობის შემოწმება შესაძლებელია ოფიციალური სტატისტიკის საფუძველზე: 2022 წელს წევრი სახელმწიფოების მხრიდან შემოსული იყო თითქმის 24 000 შეტყობინება ძებნის დაწყების შესახებ (როგორც „Diffusion”, აგრეთვე “Red Note”), მათგან 1465 (მხოლოდ 6%) იყო უარყოფილი, რადგან ეწინააღმდეგებოდა ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციას, შეიცავდა პირის არაკანონიერი დევნის ნიშნებს ან არღვევდა ორგანიზაციის რეგლამენტს. შედარების მიზნით, 2021 წელი ითვლიდა დაახლოებით იმავე რაოდენობის შეტყობინებას და მათგან მხოლოდ 5% იყო უარყოფილი.