როგორ შევადგინოთ ანდერძი და მივიღოთ მემკვიდრეობა საქართველოში: გზამკვლევი საქართველოს მოქალაქეებისთვისა და უცხოელებისთვის

დიახ, უცხო ქვეყნის მოქალაქეებს აქვთ საქართველოში ანდერძის შედგენის უფლება. საქართველოს კანონმდებლობა არ ზღუდავს უცხოელებს ანდერძით საკუთარი ქონების განკარგვაში. ანდერძში შესაძლებელია როგორც საქართველოში, ისე საზღვარგარეთ არსებული ქონების მითითება. თუმცა, უცხოეთში არსებული ქონების მიმართ ანდერძის აღსრულება დამოკიდებულია შესაბამისი ქვეყნის კანონმდებლობაზე და შესაძლოა საჭირო გახდეს საქართველოში შედგენილი ანდერძის აღიარება ამ იურისდიქციაში.

დიახ, ანდერძი, რომელიც შედგენილია საქართველოს ფარგლებს გარეთ, შეიძლება მოიცავდეს საქართველოში არსებულ ქონებას. თუმცა, იმისათვის რომ ის აღიარებულ იქნას საქართველოში, უნდა აკმაყოფილებდეს საქართველოს სამართლებრივ მოთხოვნებს. კონკრეტულად, ანდერძი უნდა იყოს წერილობითი ფორმით და დამოწმებული კომპეტენტური ორგანოს მიერ. რეკომენდებულია ანდერძის ქართულად თარგმნა და ადგილობრივ ნოტარიუსთან წარდგენა აღიარების მიზნით.

დიახ, საქართველოს კანონმდებლობით შესაძლებელია ქონების გადაცემა არა მხოლოდ ფიზიკურ, არამედ იურიდიულ პირზე. ანდერძის შემდგენელს შეუძლია მემკვიდრედ დაუნიშნოს ნებისმიერი ორგანიზაცია, დაწესებულება ან კომპანია.

მიუხედავად იმისა, რომ ანდერძის შემდგენელს აქვს უფლება თავისუფლად გაანაწილოს ქონება, არსებობს გარკვეული შეზღუდვები:

• სავალდებულო წილი: პირველი ხაზის მემკვიდრეები (შვილები, მეუღლე, მშობლები) უფლებამოსილნი არიან მიიღონ მემკვიდრეობის სავალდებულო წილი, თუნდაც ანდერძში არ იყვნენ მითითებული. აღნიშნული წილი შეადგენს იმ ოდენობის ნახევარს, რასაც ისინი მიიღებდნენ კანონით მემკვიდრეობის შემთხვევაში.
• არამესაკუთრე მემკვიდრეები: სასამართლოს მიერ არამესაკუთრედ მიჩნეული პირები (მაგალითად, ისინი ვინც ჩაიდინეს დანაშაული ანდერძის შემდგენელის მიმართ) მოკლებულნი არიან მემკვიდრეობის მიღების უფლებას.

საქართველოში შედგენილი ანდერძის აღიარება და აღსრულება დამოკიდებულია კონკრეტული ქვეყნის კანონმდებლობაზე. შესაძლოა, საჭირო გახდეს მისი ლეგალიზაცია ან აპოსტილით დამოწმება და თარგმნა კონკრეტული ქვეყნის ოფიციალურ ენაზე. რეკომენდებულია კონსულტაცია ადგილობრივ იურისტთან.

მემკვიდრეობის მისაღებად საჭიროა განცხადების წარდგენა ნებისმიერ ნოტარიუსთან საქართველოში მიცვალებულის გარდაცვალებიდან 6 თვის ვადაში. შენიშვნა: მხოლოდ ის ნოტარიუსია უფლებამოსილი ანდერძის გახსნაზე და გამოქვეყნებაზე, რომელმაც დაადასტურა ან შეინახა ანდერძი, ან მისი შემცვლელი. თუმცა, ეს არ უშლის ხელს მემკვიდრეს, მიიღოს ანდერძის ასლი და დაიწყოს მემკვიდრეობის მიღების პროცესი სხვა ნოტარიუსთან. მემკვიდრეობა მიიჩნევა მიღებულად მაშინაც, თუ მემკვიდრემ ფაქტობრივი მფლობელობა ან ქონების მართვა განახორციელა.

საზღვარგარეთ შედგენილი ანდერძი შეიძლება აღიარებულ იქნას საქართველოში, თუ ის შეესაბამება საქართველოს სამართლებრივ სტანდარტებს. საჭიროა ანდერძის ნოტარიულად დამოწმებული ქართული თარგმანი და მისი წარდგენა ადგილობრივ ნოტარიუსთან აღიარებისა და აღსრულების მიზნით.

დიახ, ანდერძის შემდგენელს შეუძლია ანდერძის გაუქმება ან შეცვლა ახალი ანდერძის შედგენის ან გაუქმების შესახებ განცხადების წარდგენით. ახალი ანდერძი ავტომატურად აუქმებს წინა ანდერძს, თუ სხვა რამ არ არის მითითებული.

თუ არსებობს რამდენიმე ანდერძი სხვადასხვა იურისდიქციაში, უპირატესობა ენიჭება უახლესად დათარიღებულ ანდერძს. თუმცა, ყველაფერი დამოკიდებულია კონკრეტულ გარემოებებზე და შესაბამისი ქვეყნების კანონმდებლობაზე. სასურველია, არ არსებობდეს ერთდროულად რამდენიმე ანდერძი, თუ წინა ანდერძები არ გაუქმებულა პირდაპირი ფორმულირებით, რათა თავიდან იქნას აცილებული კონფლიქტები და სირთულეები.

თუ ექვსთვიანი ვადა გავიდა:

1. მემკვიდრეს შეუძლია მიმართოს სასამართლოს ვადის აღდგენის მოთხოვნით, წარადგინოს დასაბუთებული მიზეზები. სასამართლო შეძლებს ვადის აღდგენას, თუ მიზეზები მიიჩნევა მისაღებად.
2. თუ მემკვიდრე ქონების ფაქტობრივი მფლობელია ან განმკარგველი, შეუძლია მიმართოს სასამართლოს ამ ფაქტის სამართლებრივი აღიარების თხოვნით. სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე, ნოტარიუსს შეუძლია გასცეს მემკვიდრეობის დამადასტურებელი მოწმობა.

თუ ანდერძში არ არის მითითებული აღმასრულებელი, მემკვიდრეები ერთობლივად ახორციელებენ ანდერძის აღსრულებას. ურთიერთშეთანხმებით, მათ შეუძლიათ დანიშნონ ერთ-ერთი მემკვიდრე ან სხვა პირი აღმასრულებლად.

ანდერძის შემდგენელს შეუძლია დაასახელოს ერთი ან მეტი აღმასრულებელი - ეს შეიძლება იყოს მემკვიდრე ან მესამე პირი - რათა უზრუნველყოს ანდერძის ნება-სურვილის შესრულება. აღმასრულებლის მოვალეობებია:

• ქონების დაცვა: ქონების შენარჩუნება განაწილებამდე.
• ინსტრუქციების შესრულება: ქონების განაწილება ანდერძის მიხედვით.
• ანგარიშგება: ინფორმაციის მიწოდება მემკვიდრეებისთვის ქონების მდგომარეობასა და შესრულების შესახებ.

დიახ, ანდერძის შემდგენელს შეუძლია დააწესოს სამართლებრივი ან მორალური პირობები, როგორიცაა გარკვეული ასაკის მიღწევა ან განათლების მიღება. პირობები უნდა იყოს კანონიერი, ნათლად ფორმულირებული და რეალურად შესრულებადი.

ასეთი პირები მემკვიდრეობას იღებენ სამართლებრივი წარმომადგენლების მეშვეობით. მხარდაჭერის მიმღებ პირებს ქონება გადაეცემათ მათი მხარდაჭერისთვის დანიშნული პირის მეშვეობით.

თუ ქონება საჭიროებს მართვას ან კრედიტორებმა წარადგინეს მოთხოვნები, ნოტარიუსს შეუძლია დანიშნოს მმართველი. მმართველი არ ინიშნება, თუ ქონება მიიღო მინიმუმ ერთმა მემკვიდრემ ან ანდერძით იყო დანიშნული აღმასრულებელი.

ანდერძის შემდგენელის ვალები გადადის მემკვიდრეებზე ქონებასთან ერთად. მემკვიდრეებს ვალის გადახდა ევალებათ მხოლოდ მიღებული ქონების ღირებულების ფარგლებში. ისინი პირადად არ არიან პასუხისმგებელი ამ ღირებულებაზე მეტზე.

საქართველოში, ქორწინების პერიოდში შეძენილი ქონება ერთობლივად ეკუთვნის ორივე მეუღლეს თანაბარი წილით. პიროვნებას შეუძლია ანდერძით გაანაწილოს მხოლოდ თავისი წილი. მთლიანად ქონების განკარგვა საჭიროებს მეორე მეუღლის თანხმობას.

თუ ქონება დატვირთულია:

• ვალის დაფარვა: მემკვიდრეებმა უნდა დაფარონ იპოთეკური ან საგირავნო ვალდებულებები, რათა მოხდეს ქონების გათავისუფლება.
• ყადაღის მოხსნა: საჭიროა ყადაღის საფუძველის აღმოფხვრა, რაც შესაძლოა მოითხოვოს სამართლებრივი პროცედურები.
• ქონების გაყიდვა: ზოგ შემთხვევაში, მემკვიდრეებმა შეიძლება გაყიდონ ქონება ვალის გადასახდელად.

მემკვიდრეებს შეუძლიათ შეადგინონ ნოტარიულად დამოწმებული ურთიერთშეთანხმება ქონების სხვაგვარად განაწილებაზე. ეს შეთანხმება არ უნდა არღვევდეს სხვა მემკვიდრეთა უფლებებს და აუცილებლად დაცული უნდა იყოს სავალდებულო მემკვიდრეების კანონით გათვალისწინებული უფლებები.

მოაწესრიგეთ საკუთრების შესახებ დოკუმენტაცია; წინასწარ გათავისუფლდით ნებისმიერი დავისგან, ვალისგან ან დატვირთვისგან; მოამზადეთ დეტალური ინვენტარიზაცია დამადასტურებელი დოკუმენტაციით.

მემკვიდრეებს შეუძლიათ მიმართონ ნებისმიერ ნოტარიუსს, რომელიც შეამოწმებს საქართველოს ანდერძების ერთიან რეესტრს.

თუ ანდერძი იყო ნოტარიულად დამოწმებული, შესაძლებელია მისი ასლის მიღება იმ ნოტარიუსისგან ან მის შემცვლელისგან, რომელმაც ის დაადასტურა.

შემოსავლების გადასახადისგან გათავისუფლებულია:

პირველი და მეორე ხაზის მემკვიდრეების მიერ წლის განმავლობაში მიღებული ქონება;
50,000 ლარამდე ღირებულების ქონება მესამე და მეოთხე ხაზის მემკვიდრეებისთვის წლის განმავლობაში.

მემკვიდრეებმა ასევე უნდა გადაიხადონ სახელმწიფო მოსაკრებელი ნოტარიუსის მომსახურებისთვის, რომელიც განისაზღვრება ქონების ღირებულებით და რეგულირდება კანონით.