უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილების ცნობა და აღსრულება საქართველოს ტერიტორიაზე: პრაქტიკული სახელმძღვანელო

მოსარჩელის სასარგებლოდ სასამართლო გადაწყვეტილების მიღება მნიშვნელოვანი ნაბიჯია მისი უფლებების დასაცავად. თუმცა, მისი აღსრულების გარეშე გადაწყვეტილება ფორმალობად რჩება. სასამართლო გადაწყვეტილების ეფექტური აღსრულება უზრუნველყოფს დარღვეული უფლების ფაქტობრივ აღდგენას და ადასტურებს სასამართლო სისტემის ეფექტურობას. 
იმ შემთხვევებში, როცა მოპასუხეს არ გააჩნია ქონება ან მუდმივი წარმომადგენლობა ქვეყანაში, სადაც სასამართლომ გამოიტანა გადაწყვეტილება, მოსარჩელემ უნდა:

• განსაზღვროს იურისდიქცია, სადაც მოპასუხეს გააჩნია აქტივები:  ეს შეიძლება იყოს სახელმწიფო, რომლის მოქალაქეც არის მოპასუხე, ან ქვეყანა სადაც მდებარეობს მისი ქონება.
• უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილების ცნობის და აღსრულების ინიცირება შესაბამის იურისდიქციაში: ეს საშუალებას მოგცემთ მიმართოთ ადგილობრივ ორგანოებს, რათა გადაწყვეტილება იძულებით  აღსრულდეს მოპასუხის აქტივების გამოყენებით.
• იმ შემთხვევაში, თუ მოპასუხე საქართველოს მოქალაქეა, ქართული კომპანიაა ან ის ფლობს ქონებას საქართველოს ტერიტორიაზე, მოსარჩელეს შეუძლია მიმართოს საქართველოს სასამართლო ორგანოებს,  რათა მოხდეს უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილების ცნობა და აღსრულება. ეს არის მოსარჩელის მოთხოვნის დაკმაყოფილების საშუალება საქართველოში მდებარე მოპასუხის აქტივების ხარჯზე.

საქართველო აღიარებს და აღასრულებს უცხო ქვეყნების სასამართლო გადაწყვეტილებებს საერთაშორისო ხელშეკრულებებისა და ურთიერთგაგების პრინციპის საფუძველზე. აღსრულებას ექვემდებარება:

• სახელმწიფო სასამართლოების გადაწყვეტილებები: შესაბამისი საერთაშორისო შეთანხმებების არსებობის შემთხვევაში ან ურთიერთგაგების პრინციპის საფუძველზე.​
• საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებები: საქართველო არის უცხო ქვეყნის საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებათა ცნობისა და აღსრულების შესახებ 1958 წლის ნიუ-იორკის კონვენციის მონაწილე, რაც იძლევა საერთაშორისო საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებების აღსრულების საშუალებას.

თუმცა, მაგისტრატთა სასამართლოების ან სხვა ორგანოების გადაწყვეტილებები, რომლებსაც არ გააჩნიათ სასამართლო უფლებამოსილება ქვეყანაში, სადაც ისინი მიიღება, შეიძლება არ იქნას ცნობილი და აღსრულებული საქართველოში.

საქართველოში უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილების ცნობისა და აღსრულების პროცედურა მოიცავს შემდეგ ეტაპებს:​

• განცხადების შეტანა საქართველოს უზენაეს სასამართლოში: განცხადებაუნდა შეიცავდესმოთხოვნას უცხო ქვეყნის გადაწყვეტილებისცნობისა დააღსრულებისშესახებ.
• საჭირო დოკუმენტაციის წარდგენა (ყველა დოკუმენტი წარმოდგენილი უნდა იყოს ქართულ ენაზე, დოკუმენტების თარგმანი დამოწმებული უნდა იყოს ნოტარიულად):
• კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების აპოსტილით ან საკონსულო ლეგალიზებით დამოწმებული ასლი,
• დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს, რომ შეუძლებელია გადაწყვეტილების აღსრულება იმ ქვეყენაში, სადაც იგი მიიღეს.
• მტკიცებულება, რომ მოპასუხე ან მისი ქონება, რომლის ხარჯზე შესაძლებელი იქნება გადაწყვეტილების აღსრულება, საქართველოს ტერიტორიაზე მდებარეობს,
• განცხადების განხილვა: საქართველოს უზენაესი სასამართლო განცხადებას განიხილავს ექვსი თვის ვადაში, როგორც წესი, მხარეების გამოძახების გარეშე.
• გადაწყვეტილების მიღება: უარისსაფუძვლის არარსებობისშემთხვევაშისასამართლოგამოსცემს გადაწყვეტილებასუცხო ქვეყნისსასამართლოაქტის ცნობისადა აღსრულებისშესახებ.​
• ხარჯები: სახელმწიფობაჟი ეკისრებამხოლოდ საარბიტრაჟოგადაწყვეტილებისლეგალიზებისშემთხვევაშიდა შეადგენს150 ლარს. სასამართლოგადაწყვეტილებისლეგალიზაციისშემთხვევაში, კრედიტორი თავისუფლდებაგადასახადისგადახდისგან. უზღუნველყოფის ღონისძიებისსაფასური 50 ლარია.

„საერთაშორისო კერძო სამართლის შესახებ“ კანონის 68-ე მუხლის შესაბამისად უცხოური სასამართლოების გადაწყვეტილებების ლეგალიზაციაზე უარის თქმის საფუძველია:

• საქართველოს საზოგადოებრივ წესრიგთან წინააღმდეგობა: თუგადაწყვეტილებისაღსრულებაეწინააღმდეგებასაქართველოსკანონმდებლობისძირითადპრინციპებს.
• მოპასუხის სათანადოდ შეტყობინება: თუმოპასუხესსათანადოდარ შეატყობინეს სამართალწარმოებისშესახებ.
• საქართველოს სასამართლოების ექსკლუზიური იურისდიქცია: თუსაქმეგანეკუთვნებასაქართველოსსასამართლოებისექსკლუზიურიურისდიქციას.

უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილების საქართველოში ცნობის შესახებ განცხადების განხილვის პერიოდში მოსარჩელეს შეუძლია სასამართლოს მიმართოს შუამდგომლობით, უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენების მოთხოვნით. ასეთი ღონისძიება მიზნად ისახავს მოპასუხის მიერ ქონების გასხვისების ან დამალვის თავიდან აცილებას, რამაც შესაძლოა გაართულოს ან შეუძლებელი გახადოს სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულება მომავალში. უზენაეს სასამართლოს შეუძლია გამოიყენოს შემდეგი უზრუნველყოფის ზომები:

• ქონების დაყადაღება: მოპასუხისმოძრავი დაუძრავი ქონების დაყადაღება, მათ შორისსაბანკო ანგარიშებზეარსებული სახსრებისდაყადაღება.
• აკრძალვა კონკრეტული ქმედებების შესრულებაზე: მოპასუხისთვისქონების განკარგვისან გარკვეულიოპერაციებისგანხორციელებისშეზღუდვა.

უზრუნველყოფის ღონისძიებების დაკმაყოფილების შესახებ შუამდგომლობას სასამათლო განიხილავს ერთი დღის ვადაში მხარეების გამოძახების გარეშე.

საქართველოში უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილების ცნობისა და აღსრულების შემდეგ იწყება სააღსრულებო წარმოების ეტაპი. ამ ეტაპის მიზანია მოსარჩელის მოთხოვნების ფაქტობრივი დაკმაყოფილება მოპასუხის ქონების ხარჯზე.

სააღსრულებო წარმოების ძირითადი ეტაპები:

1. სააღსრულებო ფურცლის გაცემა: სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე მოსარჩელეს ეძლევა სააღსრულებო ფურცელი, რომელიც სააღსრულებო მოქმედებების დაწყების საფუძველია.
2. სააღსრულებო ფურცლის წარდგენა აღსრულების ეროვნულ ბიუროში: ესარის სახელმწიფოუწყება, რომელიცპასუხისმგებელიასააღსრულებომოქმედებებისგანხორციელებაზესაქართველოში.
3. სააღსრულებო მოქმედებების განხორციელება: აღმასრულებელი ახორციელებს ზომებს მოპასუხის ქონების გამოვლენისა და მასზე აღსრულების გავრცელების მიზნით, მათ შორის ქონების დაყადაღება და რეალიზაცია, საბანკო ანგარიშებიდან თანხების ჩამოჭრა და სხვა მოქმედებები, რომლებიც გათვალისწინებულია კანონმდებლობით.

სააღსრულებო წარმოების ხანგრძლივობა დამოკიდებულია საქმის კონკრეტულ გარემოებებზე, მათ შორის მოპასუხის ქონების მოცულობასა და ბუნებაზე, მის თანამშრომლობაზე აღმასრულებლებთან და სხვა ფაქტორებზე. სააღსრულებო წარმოების ხარჯებში შედის სახელმწიფო ბაჟი, რომელიც შეადგენს მოთხოვნის ოდენობის 2%-ს, მაგრამ არანაკლებ 50 ლარისა, ასევე სააღსრულებო მოქმედებების განხორციელებასთან დაკავშირებულ შესაძლო დამატებით ხარჯებს.

აღსრულების წარმოების პროცესში აღმასრულებლები გადაწყვეტილებას აღსრულებას მოპასუხის საბანკო ანგარიშებზე არსებული თანხების, ასევე მის ქონების – უძრავ ქონების სატრანსპორტო საშუალებების, წილებისა და აქციების ხარჯზე.

ქონების ჩამორთმევა გულისხმობს მის შეფასებას დამოუკიდებელი შემფასებლის მიერ და გაყიდვას აუქციონზე. აუქციონები საჯაროა და მასში მონაწილეობა ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს შეუძლია.

მოსარჩელის სასარგებლოდ ამოღებული თანხები უნდა გადაირიცხოს მის საბანკო ანგარიშზე, რომელიც გახსნილია ქართულ ბანკში.

საქართველოში უცხო ქვეყნის სასამართლო გადაწყვეტილებების ცნობისა და აღსრულების პროცედურა წარმოადგენს თანმიმდევრულ ქმედებებს, რომლებიც მიზნად ისახავს მოსარჩელის უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვას. ამ პროცედურის სპეციფიკის გააზრება, მათ შორის, უზრუნველყოფის  ღონისძიებების გამოყენება და სააღსრულებო წარმოების წესის ცოდნა, შესაძლებელს ხდის საქართველოში უცხოური იურისდიქციის სასამართლო გადაწყვეტილებების ეფექტიანად განხორციელების საშუალებას.

კომპანია JUST Advisors აქვსშესაბამისი გამოცდილება და კომპეტენცია, რათა უზრუნველყოს კლიენტების მხარდაჭერა აღნიშნული პროცესის ყველა ეტაპზე – მოპასუხის და მისი ქონების მოძიებიდან,მოპოვებული ქონების ან თანხების მოსარჩელის სასარგებლოდ ამოღებამდე და მათ უცხოურ საბანკო ანგარიშებზე გადარიცხვამდე.