გამჭვირვალე დაბეგვრითი სისტემა საქართველოში: კომპანიისა და ინდივიდუალური მეწარმის ერთ კატეგორიაში გაერთიანება დღგ-ის მიზნებისთვის

რა ცვლილებები განხორციელდა საგადასახადო კანონმდებლობაში?

2024 წლის 16 ოქტომბერს ამოქმედდა ცვლილებები, რომლებიც შეტანილია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის №996 ბრძანებაში „გადასახადების ადმინისტრირების შესახებ“. აღნიშნულ ცვლილებებს დაემატა 46¹ მუხლი, რომელიც გულისხმობს საქართველოს ტერიტორიაზე დაფუძნებული რამდენიმე პირის დღგ-ის მიზნებისთვის ერთ პირად განხილვის შესაძლებლობას.

ცვლილებამდე: გაურკვევლობა საგადასახადო წესებში.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 73-ე მუხლის 9 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტით, საგადასახადო ორგანოს აქვს უფლება, დღგ-ის მიზნისთვის ერთ დასაბეგვრ პირადად განიხილოს საქართველოს ტერიტორიაზე დაფუძნებული ნებისმიერი რამდენიმე პირი, მათი ფორმალური/იურიდიული დამოუკიდებლობის მიუხედავად, თუ მათ საქმიანობასთან/მართვასთან დაკავშირებულ, ძირითად, გადაწყვეტილებებს ერთი და იგივე პირი იღებს და მათი საქმიანობის ადგილი, სახე და შინაარსი იდენტურია. ამ უფლების გამოყენების შემთხვევებსა და წესებს განსაზღვრავს საქართველოს ფინანსთა მინისტრი.

არასაკმარისი კანონმდებლობით გათვალისწინებულმა კრიტერიუმებმა შეიძლება გამოიწვიოს ბიზნესში სუბიექტური მიდგომა და სამართლებრივი გაურკვევლობა. მაგალითად, ბიზნესები, რომლებიც მუშაობდნენ მომიჯნავე სფეროებში, შესაძლოა უსაფუძვლოდ გაერთიანებულიყვნენ, რაც გამოიწვევდა საგადასახადოს ზრდას.

რა შეიცვალა: მკაფიო კრიტერიუმები გაურკვეველი ფორმულირებების ნაცვლად.

ამოქმედდა მკაფიო და კონკრეტული კრიტერიუმები, რომლებიც განსაზღვრავს პირობებს, თუ რა შემთხვევაში შეიძლება დღგ-ის მიზნებისთვის რამდენიმე პირის ერთ დასაბეგრ პირად გაერთიანება. ეს ცვლილება გადასახადის გადამხდელებს აძლევს შესაძლებლობას, უკეთ გაერკვნენ წესის გამოყენებაში და გაიგონ, როგორ აისახება ის მათ საქმიანობაზე. აღნიშნული მიდგომა ხელს უწყობს გამჭვირვალე და სამართლიანი საგადასახადო სისტემის ჩამოყალიბებას.

იდენტურობის მთავარი კრიტერიუმები:

ბრძანებაში უკვე ნათლად განისაზღვრა, რომ საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, დღგ-ის გადახდისგან თავის არიდების პრევენციის მიზნით, საქართველოს ტერიტორიაზე დაფუძნებული რამდენიმე პირი ერთ დასაბეგრ პირად განიხილოს, მიუხედავად მათი ფორმალური ან იურიდიული დამოუკიდებლობისა, თუ ერთდროულად შესრულებულია ყველა შემდეგი პირობა:

1. მათ საქმიანობასთან/მართვასთან დაკავშირებულ ძირითად გადაწყვეტილებებს იღებს ერთი და იგივე პირი;
2. მათი საქმიანობის ადგილი იდენტურია;
3. მათი საქმიანობის სახე და შინაარსი იდენტურია;
4. ჯგუფის მონაწილე რომელიმე წევრი არ არის რეგისტრირებული დღგ-ის გადამხდელად.

რა მოიაზრება იდენტურობაში?

უკეთესია დავწეროთ: მიჩნეულია, რომ პირთა საქმიანობასთან ან მართვასთან დაკავშირებულ ძირითად გადაწყვეტილებებს იღებს ერთი და იგივე პირი, თუ ეს პირი იღებს გადაწყვეტილებებს ქვემოთ ჩამოთვლილი საკითხებიდან მინიმუმ ორ შემთხვევაში:

·კონტრაქტორების შერჩევა და მათთან გარიგებების დადება;

·საქონლის/მომსახურების ფასის განსაზღვრა;

·დასაქმებულ პირთა შერჩევა და მათთან გასაფორმებელი შრომითი ხელშეკრულების პირობების განსაზღვრა;

·ხელმძღვანელი პირის თანამდებობაზე დანიშვნა და თანამდებობიდან გათავისუფლება;

·დივიდენდის განაწილება;

·საწარმოს რეორგანიზაცია;

·ინვესტიციების განხორციელება;

·ვალდებულებათა აღება;

·ვალდებულებათა უზრუნველყოფა;

·სხვა საკითხებთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებები, რომლებიც არსებითად დაკავშირებულია პირის საქმიანობასთან ან/და მართვასთან;

ითვლება, რომ საქმიანობის სახე და შინაარსი იდენტურია, თუ სახეზე არის ერთ-ერთი შემდეგი პირობა:

·პირები ახორციელებენ ერთსა და იმავე, ანალოგიური ან მსგავსი საქონლის ან/და მომსახურების მიწოდებას;

·პირები ახორციელებენ ერთსა და იმავე ეკონომიკურ სექტორთან დაკავშირებულ ანალოგიურ ან მსგავს ძირითად საქმიანობას;

·პირების საქმიანობა ორიენტირებულია ერთსა და იმავე სამიზნე მომხმარებელზე;

·პირები ფლობენ ან/და იყენებენ ერთსა და იმავე ძირითად საშუალებებს;

·სხვა გარემოება, რაც მიუთითებს საქმიანობის სახისა და შინაარსის იდენტურობაზე.

დამატებითი ინფორმაცია:

ერთ დასაბეგრ პირად განხილულ პირთა ჯგუფის წევრები, რომლებიც განსაზღვრულნი არიან საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 157-ე მუხლის "ა" ქვეპუნქტით, კერძოდ:

·ფიზიკური პირები,

·საწარმო ან ორგანიზაცია,

·პირთა გაერთიანება, რომელიც დამოუკიდებლად მონაწილეობს სამართლებრივ ურთიერთობებში, მაგრამ არა აქვს იურიდიული პირის სტატუსი.

პირთა ჯგუფის ერთ დასაბეგრ პირად განხილვის შემთხვევაში, პირთა ჯგუფის თითოეული წევრის დღგ-ის გადამხდელად სავალდებულო რეგისტრაციის მიზნით, დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხის განსაზღვრისას, მხედველობაში მიიღება ჯგუფის ყველა წევრის მიერ განხორციელებული საქონლის მიწოდების/ მომსახურების გაწევის ოპერაციების ჯამური თანხა, გარდა ამავე ჯგუფის წევრებს შორის განხორციელებული საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის ოპერაციების თანხებისა. (----)

პირთა ჯგუფის თითოეული წევრი დღგ-ის გადამხდელად ითვლება იმ დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომენტიდან (ამ ოპერაციის ჩათვლით), რომლის მიხედვითაც, ჯგუფის შემადგენლობაში შემავალ პირთა დასაბეგრი ოპერაციების ჯამური თანხა გადააჭარბებს 100 000 ლარს. დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის შემდეგ, პირთა ჯგუფის თითოეულ წევრს წარმოეშობა საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობით დადგენილი დამატებული ღირებულების გადასახადთან დაკავშირებული ყველა უფლება და ვალდებულება. (----)

პირთა ჯგუფის გამოვლენა ხორციელდება საგადასახადო შემოწმების ფარგლებში. (----)

როგორ იქნება პრაქტიკაში გამოყენებული დადგენილი კრიტერიუმები?

ინდივიდუალურ მეწარმედ რეგისტრირებულმა ფიზიკურმა პირმა გაგამ სამეწარმეო საქმიანობა დაიწყო 2024 წლის თებერვლიდან. იმავე წლის ივნისის თვეში დაარეგისტრირა შპს „გაგა“, რომლის წილის 100%-ის მფლობელი თავადაა, ხოლო ივლისის თვეში 50/50-პროცენტიანი წილობრივი მონაწილეობით მეუღლესთან ერთად დაარეგისტრირა შპს „გუგა“. სამივე პირისათვის საქმიანობის სახე იდენტურია და არცერთი მათგანი არ არის რეგისტრირებული დღგ-ის გადამხდელად. დადგინდა, რომ გაგა იღებდა ძირითად გადაწყვეტილებებს, როგორც საკუთარ საქმიანობაში, ისე საწარმოების საქმიანობაში. მათ მიერ განხორციელებული ბრუნვები შეადგენს:

საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, ინდივიდუალური მეწარმე, შპს „გაგა“ და შპს „გუგა“ განიხილოს ერთ დასაბეგრ პირად. შესაბამისად, სამივე პირის საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის ოპერაციების ჯამური თანხა, დღგ-ის მიზნებისთვის, განხილული უნდა იქნეს ერთი პირის ბრუნვად. ამრიგად, დღგ-ის გადამხდელად სავალდებულო რეგისტრაციის თარიღი და საგადასახადო ვალდებულებები ჯგუფის წევრი თითოეული პირისათვის განისაზღვრება სამივე პირის მიერ განხორციელებული დასაბეგრი ოპერაციების ჯამური თანხის გათვალისწინებით – აგვისტოს თვის იმ ოპერაციის განხორციელებიდან, რომლის მიხედვითაც, დასაბეგრი ოპერაციების ჯამურმა თანხამ გადააჭარბა 100 000 ლარს.

აქედან გამომდინარე, ინდივიდუალურ მეწარმეს, შპს „გაგას“ და შპს „გუგას“ დღგ-ის სავალდებულო რეგისტრაციის ვალდებულება წარმოეშობათ 2024 წლის 20 აგვისტოს განხორციელებული ოპერაციით. საგადასახადო ორგანო ვალდებულია ჯგუფის თითოეული წევრი დაარეგისტრიროს დღგ-ის გადამხდელად. აღნიშნულ შემთხვევაში, 2024 წლის 20 აგვისტოს განხორციელებულ ოპერაციაზე შპს „გაგა“, ხოლო ყოველ შემდეგ დასაბეგრ ოპერაციაზე ინდივიდუალური მეწარმე გაგა, შპს „გაგა“ და შპს „გუგა“, ჩაითვლებიან დღგ-ის გადამხდელებად.“.

რა უპირატესობები და სარგებელი აქვს ბიზნესისთვის:

·რისკების შემცირება თვითნებური გადაწყვეტილებებისგან – ახალი რეგულაციები მინიმუმამდე ამცირებს რისკებს, რომ შეიძლება მოხდეს ერთიანობის ცნობის უსაფუძვლო ინტერპრეტაცია.

·საგადასახადო რეგულირების გამჭვირვალობა – მკაფიო კრიტერიუმები კომპანიებს საშუალებას აძლევს წინასწარ განჭვრიტონ, იქნებიან თუ არა ისინი განხილულნი როგორც ერთი საგადასახადო გადამხდელი, რაც ზრდის საგადასახადო სისტემის პროგნოზირებადობას.

·სამართლიანი საგადასახადო სისტემა – კომპანიები უფრო დაცულნი არიან უსაფუძვლო გაერთიანებისგან, რაც ხელს უწყობს კონკურენციის სამართლიან და თანასწორ პირობებს ბიზნესისთვის.

·ბიზნესგარემოს გაუმჯობესება – ცვლილებები ქმნის გამჭვირვალე პირობებს, როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოური ინვესტორებისთვის, რაც ხელს უწყობს ნდობის გაზრდას საგადასახადო სისტემაში.

იურიდიული მხარე: მნიშვნელოვანი თარიღები და დოკუმენტები

·ცვლილების ბრძანება

·ბრძანება № 996

დასკვნა: სტაბილურობისკენ გადადგმული ნაბიჯი

№ 996 ბრძანებაში განხორციელებული ცვლილებები, მნიშვნელოვან ნაბიჯს წარმოადგენს გამჭვირვალე საგადასახადო სისტემის შექმნის მიმართულებით. ეს ცვლილებები ბიზნესს ეხმარება მკაფიოდ გაიგოს თავისი საგადასახადო ვალდებულებები და იცავს მათ საგადასახადო ორგანოს სუბიექტური გადაწყვეტილებებისგან. წესების კონკრეტული კრიტერიუმებით დაზუსტება ამცირებს არასაჭირო ინტერპრეტაციის რისკებს და საშუალებას აძლევს კომპანიებს წინასწარ განჭვრეტის საშუალებას, იქნებიან თუ არა ისინი განხილულნი, როგორც ერთი საგადასახადო გადამხდელი. ეს საგადასახადო სისტემას უფრო სტაბილურს და პროგნოზირებადს ხდის, რაც სასარგებლოა როგორც ადგილობრივი ბიზნესებისთვის, ისე უცხოური ინვესტორებისთვის.